2024թ. մարտին 63-ամյա Իրինա Ավագյանը, ով Արցախից բռնի տեղահանման հետևանքով հաստատվել էր Մեղրաձորում, հայտնվեց առանձնահատուկ խոցելի իրավիճակում։ Տարիների աշխատանքային փորձով և պատշաճ կերպով վարված աշխատանքային գրքույկով հանդերձ, նա բախվեց անարդար խոչընդոտների՝ փորձելով ստանալ իր օրինական իրավունքը՝ կենսաթոշակը։
Խնդիրն առավել բարդ էր դառնում այն պատճառով, որ տիկին Իրինան, ինչպես Արցախից բռնի տեղահանված շատ այլ անձինք, արդեն իսկ գտնվում էր սոցիալ-տնտեսական ծանր պայմաններում։ Նա կորցրել էր ոչ միայն իր տունը, այլև տարիների ընթացքում ձևավորված կենսական միջավայրը։ Կենսաթոշակի նշանակման հարցի ձգձգումը էլ ավելի էր խորացնում նրա խոցելի վիճակը։
Այս իրավիճակը սպառնում էր լուրջ հետևանքներ ունենալ տիկին Իրինայի կյանքի որակի վրա։ Առանց կենսաթոշակի՝ նա զրկված էր կայուն եկամտի աղբյուրից, ինչը հատկապես ծանր էր Արցախից բռնի տեղահանված անձի կարգավիճակում։ Յուրաքանչյուր անցնող օրը նշանակում էր ապրուստի միջոցների բացակայություն։
Հենց այս պահին էր, որ տիկին Իրինան դիմեց Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի (ԻՀԱ) նորաստեղծ armrights.am հարթակին։ ԻՀԱ-ի փորձագետները, մանրակրկիտ ուսումնասիրելով գործը, բացահայտեցին, որ վարչական մարմինները խախտել են օրենքով սահմանված ժամկետները և անտեսել աշխատանքային գրքույկում ներառված տեղեկատվության հավաստիության կանխավարկածը։
ԻՀԱ-ի միջամտության շնորհիվ իրավիճակը կտրուկ փոխվեց։ Կազմակերպության իրավաբանները, հիմնվելով դատական պրակտիկայի վրա և վկայակոչելով համապատասխան իրավական նորմերը, կարողացան հասնել արդարության վերականգնմանը։ Արդյունքում՝ տիկին Իրինային ոչ միայն նշանակվեց կենսաթոշակ, այլև որոշում կայացվեց վճարել բոլոր չվճարված գումարները՝ սկսած կենսաթոշակի իրավունք ձեռք բերելու առաջին օրվանից։
Այս պատմությունը վառ օրինակ է, թե ինչպես կարող է պրոֆեսիոնալ իրավական աջակցությունը վերականգնել խախտված իրավունքները և օգնել առավել խոցելի խմբերին։ Այն նաև ցույց է տալիս ԻՀԱ-ի կարևոր դերը Արցախից բռնի տեղահանված անձանց իրավունքների պաշտպանության գործում։ Յուրաքանչյուր նման հաջողված գործ ոչ միայն օգնում է կոնկրետ անձի, այլև ստեղծում է կարևոր նախադեպ մյուսների համար։ Այն նաև վկայում է armrights.am հարթակի արդյունավետության մասին։
Տիկին Իրինայի պատմությունը նաև ընդգծում է համակարգային խնդիրները, որոնց հաճախ բախվում են Արցախից բռնի տեղահանված անձինք, և այն հանգամանքը, որ անհրաժեշտ է շարունակական աշխատանք տանել նրանց իրավունքների պաշտպանության մեխանիզմների կատարելագործման ուղղությամբ։ ԻՀԱ-ն, իր հերթին, պատրաստ է շարունակել իր առաքելությունը՝ օգնելով յուրաքանչյուր անձի, ով հայտնվել է նման իրավիճակում։