Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի և Iravaban.net-ի «Լիգլթեք Հայաստան» նորարարական շարքը նպատակ ունի բացահայտել իրավունքի և տեխնոլոգիայի միաձուլման ուղին: Այս շարքի շրջանակներում մենք ներկայացնում ենք, թե ինչպես է թվային հեղափոխությունը վերաձևում իրավական լանդշաֆտը Հայաստանում և ողջ աշխարհում: Նախագծի մտահղացման հեղինակը և ղեկավարը Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի նախագահ Կարեն Զադոյանն է։
Նորարարական շարքի տասներորդ՝ «Իրավաբանական ծառայությունների ավտոմատացում. ժամանակակից հնարավորություններն ու մարտահրավերները» հոդվածում կկենտրոնանք իրավաբանական ծառայությունների ավտոմատացման վրա՝ մի թեմա, որը վերաձևում է իրավական պրակտիկան ողջ աշխարհում:
Iravaban.net-ի լրագրողները և մասնագետները, զինված վերջին տեխնոլոգիական գործիքներով, ներառյալ արհեստական բանականության առաջադեմ կիրառումները, կներկայացնեն վերլուծություններ, բացառիկ հարցազրույցներ և գրավիչ պատմություններ, կպատրաստեն լուսանկարներ և ինֆոգրաֆիկաներ: Մենք կբացահայտենք, թե ինչպես են իրավաբանական ծառայությունների ավտոմատացման առաջադեմ վերլուծական գործիքները հեղափոխում իրավաբանական ծառայությունների մատուցումը՝ բարձրացնելով արդյունավետությունը, ճշգրտությունը և հասանելիությունը:
Ներածություն
Իրավաբանական ծառայությունների ավտոմատացումը այլևս հեռավոր ապագայի գաղափար չէ: Այն արդեն իսկ փոխում է իրավաբանների աշխատանքի բնույթը և հաճախորդների սպասելիքները: Ըստ Thomson Reuters-ի 2023 թվականի զեկույցի, իրավաբանական ֆիրմաների 84%-ը պլանավորում է ավելացնել ներդրումները տեխնոլոգիաների մեջ առաջիկա երեք տարիների ընթացքում:
Այս միտումը պայմանավորված է ոչ միայն արդյունավետության բարձրացման ձգտումով, այլև աճող մրցակցությամբ և հաճախորդների պահանջներով: Ժամանակակից հաճախորդները սպասում են ավելի արագ, ավելի թափանցիկ և ավելի մատչելի իրավական ծառայություններ:
- Ավտոմատացման հիմնական ոլորտները
Իրավական փաստաթղթերի ստեղծում.
Ավտոմատացված համակարգերը հեղափոխում են իրավական փաստաթղթերի ստեղծման գործընթացը: Այս գործիքները թույլ են տալիս արագ և ճշգրիտ կերպով ստեղծել տիպային պայմանագրեր, հայցադիմումներ և այլ իրավական փաստաթղթեր:
Օրինակ՝ DocuSign-ի CLM (Contract Lifecycle Management) լուծումը թույլ է տալիս ավտոմատացնել պայմանագրերի ստեղծման, վերանայման և ստորագրման ամբողջ գործընթացը: Ըստ ընկերության տվյալների, այս լուծումը կարող է կրճատել պայմանագրերի ստեղծման ժամանակը մինչև 82%-ով:
Իրավական հետազոտություններ.
Արհեստական բանականության վրա հիմնված գործիքները հնարավորություն են տալիս իրավաբաններին արագ և արդյունավետ կերպով իրականացնել իրավական հետազոտություններ՝ վերլուծելով հսկայական ծավալի տվյալներ:
Օրինակ՝ ROSS Intelligence պլատֆորմը օգտագործում է ԱԲ տեխնոլոգիաները իրավական հետազոտությունների համար: Այն կարող է վերլուծել հազարավոր իրավական փաստաթղթեր վայրկյանների ընթացքում և տրամադրել առավել համապատասխան արդյունքներ:
Գործերի կառավարում.
Ժամանակակից գործերի կառավարման համակարգերը ավտոմատացնում են բազմաթիվ վարչական գործընթացներ, ներառյալ ժամանակի հաշվառումը, հաշիվների դուրսգրումը և փաստաթղթերի կառավարումը:
Օրինակ՝ Clio-ն առաջատար գործերի կառավարման համակարգ է, որն օգտագործվում է ավելի քան 150,000 իրավաբանների կողմից աշխարհում: Այն առաջարկում է ինտեգրված լուծումներ գործերի կառավարման, հաշիվների դուրսգրման և հաճախորդների հետ հաղորդակցության համար:
Հաճախորդների սպասարկում.
Չաթբոտերը և վիրտուալ օգնականները արդեն իսկ տրամադրում են հիմնական իրավական խորհրդատվություն և օգնություն հաճախորդներին:
Օրինակ՝ DoNotPay-ը, որը հայտնի է որպես «աշխարհի առաջին ռոբոտ-փաստաբան», օգնում է օգտատերերին լուծել տարբեր իրավական հարցեր, ինչպիսիք են կայանման տուգանքների բողոքարկումը կամ փոխհատուցման պահանջները: DoNotPay-ը վերջին շրջանում բախվել է նաև իրավական մարտահրավերների, որոնք ընդգծում են արհեստական բանականության կիրառման ռիսկերը իրավաբանական ոլորտում:
- Ավտոմատացման տեխնոլոգիաները և առավելությունները
Ավտոմատացման տեխնոլոգիաները.
- Արհեստական բանականություն (ԱԲ). ԱԲ-ն օգտագործվում է իրավական վերլուծության, փաստաթղթերի դասակարգման և նախադեպերի որոնման համար: Այս տեխնոլոգիան կարող է մշակել հսկայական քանակությամբ տվյալներ և բացահայտել օրինաչափություններ, որոնք կարող են օգտակար լինել իրավական որոշումների կայացման գործում:
- Մեքենայական ուսուցում (ՄՈՒ). ՄՈՒ ալգորիթմները կիրառվում են պայմանագրերի վերլուծության և ռիսկերի գնահատման համար: Այս տեխնոլոգիան կարող է սովորել նախկին փորձից և բարելավել իր կատարողականությունը ժամանակի ընթացքում, ինչը հատկապես օգտակար է կրկնվող իրավական առաջադրանքների համար:
- Բնական լեզվի մշակում (ԲԼՄ). ԲԼՄ-ն օգտագործվում է իրավական տեքստերի ավտոմատ վերլուծության և թարգմանության համար: Այս տեխնոլոգիան թույլ է տալիս համակարգչային համակարգերին հասկանալ և մշակել մարդկային լեզուն, ինչը կարևոր է իրավական փաստաթղթերի ավտոմատ վերլուծության համար:
- Բլոկչեյն տեխնոլոգիա. բլոկչեյնը կիրառվում է «խելացի պայմանագրերի» ստեղծման և կատարման համար: Այս տեխնոլոգիան առաջարկում է անփոփոխելի և թափանցիկ գրառումների պահպանում, ինչը կարող է բարելավել վստահությունը և անվտանգությունը իրավական գործարքներում:
Ավտոմատացման առավելությունները.
- Արդյունավետության բարձրացում. ավտոմատացումը կարող է զգալիորեն բարձրացնել իրավաբանական ֆիրմաների արդյունավետությունը՝ արագացնելով կրկնվող առաջադրանքները և ազատելով իրավաբանների ժամանակը ավելի բարդ և ստեղծագործական աշխատանքի համար: Սա կարող է հանգեցնել ավելի արագ ծառայությունների մատուցման և հաճախորդների բավարարվածության բարձրացման:
- Ծախսերի նվազեցում. ավտոմատացումը կարող է նվազեցնել իրավական ծառայությունների ծախսերը՝ կրճատելով ձեռքով կատարվող աշխատանքի անհրաժեշտությունը և օպտիմալացնելով ռեսուրսների օգտագործումը: Սա կարող է օգնել իրավաբանական ֆիրմաներին մնալ մրցունակ և առաջարկել ավելի մատչելի ծառայություններ:
- Ճշգրտության բարելավում. ԱԲ համակարգերը կարող են նվազեցնել մարդկային սխալների հավանականությունը փաստաթղթերի վերանայման և վերլուծության գործընթացում: Սա հատկապես կարևոր է բարդ իրավական փաստաթղթերի և մեծ ծավալով տվյալների հետ աշխատելիս:
- Ծառայությունների մատչելիության ընդլայնում. ավտոմատացված գործիքները թույլ են տալիս ավելի շատ մարդկանց հասանելի դարձնել հիմնական իրավական ծառայությունները: Սա կարող է օգնել լուծել «արդարադատության հասանելիության ճեղքվածքը»՝ առաջարկելով մատչելի իրավական լուծումներ նրանց, ովքեր չեն կարող թույլ տալ ավանդական իրավաբանական ծառայությունները:
- Մարտահրավերներ և էթիկական նկատառումներ
- Տվյալների անվտանգություն և գաղտնիություն. Իրավաբանական ծառայությունների ավտոմատացումը ենթադրում է մեծ քանակությամբ զգայուն տվյալների մշակում և պահպանում թվային միջավայրում: Սա առաջացնում է լուրջ մտահոգություններ տվյալների անվտանգության և գաղտնիության վերաբերյալ: Իրավաբանական ֆիրմաները պետք է ներդնեն ուժեղ անվտանգության միջոցներ՝ պաշտպանելու իրենց հաճախորդների տվյալները կիբեռհարձակումներից և չարտոնված մուտքից: Բացի այդ, նրանք պետք է ապահովեն համապատասխանությունը տվյալների պաշտպանության օրենքներին և կանոնակարգերին:
- Իրավաբանների դերի փոփոխություն. Տեխնոլոգիայի ներթափանցումը իրավաբանական ոլորտ փոխում է իրավաբանների ավանդական դերը: Շատ ամենօրյա առաջադրանքներ, որոնք նախկինում կատարվում էին կրտսեր իրավաբանների կողմից, այժմ ավտոմատացվում են: Սա նշանակում է, որ իրավաբանները պետք է զարգացնեն նոր հմտություններ, ներառյալ տեխնոլոգիական գրագիտությունը, տվյալների վերլուծությունը և ծրագրային ապահովման կառավարումը: Այս փոփոխությունը կարող է հանգեցնել որոշ աշխատատեղերի կորստի, բայց նաև կստեղծի նոր հնարավորություններ նրանց համար, ովքեր կարող են հաջողությամբ համադրել իրավական փորձագիտությունը տեխնոլոգիական հմտությունների հետ:
- Տեխնոլոգիական կախվածություն. Մինչ ավտոմատացումը բերում է զգալի առավելություններ, այն նաև ստեղծում է նոր խոցելիություններ: Չափազանց կախվածությունը տեխնոլոգիայից կարող է խնդիրներ առաջացնել համակարգերի խափանման կամ կիբեռհարձակումների դեպքում: Իրավաբանական ֆիրմաները պետք է մշակեն ուժեղ արտակարգ իրավիճակների պլաններ և պահպանեն ավանդական մեթոդներով աշխատելու կարողությունը՝ անհրաժեշտության դեպքում: Բացի այդ, տեխնոլոգիական լուծումների ընտրությունը և ներդրումը պահանջում է զգալի ներդրումներ և փորձագիտություն, ինչը կարող է մարտահրավեր լինել փոքր ֆիրմաների համար:
- Իրավական պատասխանատվության հարցեր. Արհեստական բանականության և ավտոմատացված համակարգերի օգտագործումը իրավական որոշումների կայացման գործում առաջացնում է բարդ իրավական և էթիկական հարցեր: Օրինակ, եթե ԱԲ համակարգը սխալ է թույլ տալիս իրավական վերլուծության մեջ, ով է պատասխանատու՝ իրավաբանը, ծրագիր մշակողը, թե ԱԲ-ն ինքը: Այս հարցերը պահանջում են նոր իրավական շրջանակների մշակում, որոնք հաշվի կառնեն տեխնոլոգիայի դերը իրավական գործընթացներում: Կարգավորող մարմինները սկսել են անդրադառնալ այս խնդիրներին, բայց դեռ շատ աշխատանք կա անելու՝ ստեղծելու համապարփակ և արդյունավետ կարգավորումներ:
- Հայաստանի իրավիճակը և հեռանկարները
Ներկա վիճակը
Հայաստանում իրավաբանական ծառայությունների ավտոմատացումը դեռևս զարգացման փուլում է: Սակայն, արդեն իսկ կան նախաձեռնություններ, որոնք նպատակ ունեն ներդնել նորարարական լուծումներ:
Հնարավորություններ և մարտահրավերներ
- Հնարավորություններ. Հայաստանի ՏՏ ոլորտի դինամիկ զարգացումը ստեղծում է բարենպաստ միջավայր իրավաբանական տեխնոլոգիաների զարգացման համար: Երկրում առկա է բարձրորակ ՏՏ մասնագետների մեծ ներուժ, որը կարող է օգտագործվել տեղական լուծումների մշակման համար: Բացի այդ, Հայաստանի փոքր շուկան կարող է ծառայել որպես իդեալական փորձադաշտ նոր տեխնոլոգիաների փորձարկման և կատարելագործման համար՝ նախքան դրանց ներդրումը ավելի մեծ շուկաներում:
- Մարտահրավերներ. Հայաստանում իրավաբանական ծառայությունների ավտոմատացման ճանապարհին կան մի շարք խոչընդոտներ: Դրանց թվում են տեխնոլոգիական ենթակառուցվածքների անբավարարությունը, հատկապես փոքր իրավաբանական ֆիրմաներում, ֆինանսական ռեսուրսների սահմանափակությունը նոր տեխնոլոգիաներում ներդրումներ կատարելու համար, ինչպես նաև օրենսդրական դաշտի անկատարությունը, որը դեռևս պետք է հարմարեցվի թվային իրավաբանության պահանջներին: Բացի այդ, առկա է նաև մասնագիտական վերապատրաստման կարիք՝ իրավաբաններին նոր տեխնոլոգիաների հետ աշխատելու հմտություններով զինելու համար:
Իրավաբանների հայկական ասոցիացիա
Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի նախագահ Կարեն Զադոյանի Iravaban.net-ին տված մեկնաբանությունը. «Մենք ակտիվորեն աշխատում ենք Հայաստանում իրավաբանական ծառայությունների ավտոմատացման խթանման ուղղությամբ: Առաջին փուլում մեր նպատակն է օգնել ասոցիացիայի անդամ հանդիսացող իրավաբանական ընկերություններին յուրացնել նոր տեխնոլոգիաները իրավական փաստաթղթերի պատրաստման, դատական նախադեպերի վերլուծության, դատական գործերի կանխատեսելիության ուղղություններով, և բարձրացնել իրենց մրցունակությունը ինչպես հայաստանյան, այնպես էլ գլոբալ իրավաբանական շուկայում»:
Ասոցիացիան ներկայումս պատրաստ է կազմակերպել թիրախային վերապատրաստման դասընթացներ նաև այլ իրավաբանական ընկերությունների փաստաբաններին և իրավաբաններին ծանոթացնելու ժամանակակից տեխնոլոգիական լուծումների հետ՝ դրանով իսկ բարձրացնելով այդ իրավաբանական ընկերությունների գործունեության արդյունավետությունը:
Եզրակացություն
Իրավաբանական ծառայությունների ավտոմատացումը անխուսափելի է և արդեն իսկ փոխում է ոլորտը: Այս փոփոխությունները բերում են ինչպես հնարավորություններ, այնպես էլ մարտահրավերներ:
Մի կողմից, ավտոմատացումը թույլ է տալիս բարձրացնել արդյունավետությունը, նվազեցնել ծախսերը և բարելավել ծառայությունների որակը: Մյուս կողմից, այն առաջացնում է մտահոգություններ կապված տվյալների անվտանգության, էթիկայի և իրավաբանների դերի փոփոխման հետ:
Իրավաբանները, ովքեր կկարողանան հարմարվել այս փոփոխություններին և արդյունավետորեն օգտագործել նոր տեխնոլոգիաները, կունենան մրցակցային առավելություն: Սա հատկապես կարևոր է Հայաստանի նման զարգացող շուկաների համար, որտեղ տեխնոլոգիական առաջընթացը կարող է դառնալ տնտեսական աճի կարևոր գործոն:
Ըստ տարբեր կանխատեսումների, մինչև 2025 թվականը իրավաբանական ընկերությունները կեռապատկեն իրենց ծախսերը տեխնոլոգիաների վրա: Սա ցույց է տալիս, որ ավտոմատացումը դառնում է ոչ թե լրացուցիչ առավելություն, այլ անհրաժեշտություն մրցունակ մնալու համար:
Հայաստանի իրավաբանական և փաստաբանական ընկերությունները նույնպես պետք է ակտիվորեն ներգրավվեն այս գործընթացում՝ ապահովելու իրենց ընկերությունների մրցունակությունը իրավական շուկայում: Սա ներառում է ինչպես տեխնոլոգիական լուծումների ներդրումը, այնպես էլ իրավաբանների վերապատրաստումը և օրենսդրական դաշտի համապատասխան հարմարեցումը:
Իրավաբանական ծառայությունների ավտոմատացումը ոչ թե սպառնալիք է իրավաբանների համար, այլ հնարավորություն՝ վերաիմաստավորելու իրենց դերը և առաջարկելու ավելի արժեքավոր ծառայություններ: Այն իրավաբանական ըն կերությունները, որոնք կկարողանան համադրել իրենց իրավաբանների և փաստաբանների մասնագիտական գիտելիքները տեխնոլոգիական հմտությունների հետ, կլինեն առավել պահանջված ապագայում:
Հաջորդ հոդվածի մասին
Բաց մի թողեք Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի և Iravaban.net-ի «Լիգլթեք Հայաստան» նորարարական շարքի տասնմեկերորդ՝ «Իրավաբանական ծառայությունների թվային շուկաներ. նոր հնարավորություններ և մարտահրավերներ» հոդվածը:
Մենք կուսումնասիրենք, թե ինչպես են թվային հարթակները և առցանց շուկաները վերափոխում իրավաբանական ծառայությունների մատուցումը: Կբացահայտենք, թե ինչպես են այս նոր հարթակները ստեղծում հնարավորություններ իրավաբանների համար՝ ընդլայնելու իրենց հաճախորդների շրջանակը և առաջարկելու ավելի մատչելի ծառայություններ: Միևնույն ժամանակ, կքննարկենք այս նոր մոդելի հետ կապված մարտահրավերները, ներառյալ որակի վերահսկողությունը, մրցակցությունը և էթիկական նկատառումները:
Պատրաստվե՛ք բացահայտել, թե ինչպես է թվային տնտեսությունը վերափոխում իրավաբանական ծառայությունների մատուցման ձևը և ինչ նշանակություն ունի դա Հայաստանի իրավական ոլորտի համար:
Հոդվածի գլխավոր պատկերը խորհդանշում է իրավաբանական ծառայությունների թվային հեղափոխությունը։